In het Nieuwe Normaal vormen – digitale – ecosystemen de basis voor onze ‘nieuwe’ economie. In mijn vorige blog schreef ik dat succesvol samenwerken niet zonder vertrouwen kan en maakte daarbij de vergelijking met een voetbal – / sportteam. Het inrichten van (digitale) ecosystemen gaat voor mij dan ook vooral over gedragsverandering en cultuuromslag. Organisaties in – digitale -ecosystemen vragen om een ander soort sturing, een andere vorm van leiderschap.
Het nieuwe digitaal
Onder druk wordt alles vloeibaar. Zo ook de beslissingen rondom digitale transformatie. Waar tot de Covid-crisis digitalisering bij veel organisaties en overheden nog het stempel interessante innovatie of nice to have had, zien we dat deze maanden de urgentie van digitalisering met sprongen omhoog is gegaan. We merken dat de behoefte aan slimme digitale oplossingen, snelle implementatie en doorlooptijden en optimale wendbaarheid cruciaal zijn om te overleven in tijden van disruptie. Als T-Systems doen we daar regelmatig onderzoek naar. Ons laatste marktonderzoek van juni dit jaar laat zien dat CxO’s digitale transformatie als absolute nummer 1 prioriteit zien om hun organisatie door de huidige ontwrichtende periode te laten komen.
61% van de respondenten geeft aan dat de effecten van deze pandemie hun inspanningen op het gebied van digitale transformatie versnellen. Bedrijfsinitiatieven die de afgelopen tijd voorrang kregen, zijn onder meer het verhogen van de operationele efficiëntie (62%), de transformatie van bestaande bedrijfsprocessen (56%) en de optimalisatie van de digitale ervaring van werknemers (55%).
Dat digitale platformen cruciaal zijn in onze hedendaagse economie blijkt ook wel uit het feit dat 7 van de 8 meest waardevolle bedrijven ter wereld hun positie te danken hebben aan een succesvolle platformstrategie. Door te werken als een platform kunnen ze snel en gemakkelijk nieuwe markten betreden, producten en diensten integreren, andere partijen laten mee innoveren en gebruikers bij innovaties betrekken. Deze succesvolle platformen worden steeds sterker en onverslaanbaar. De concurrentie tussen bedrijven verschuift dan ook van producten en diensten naar platformen en bijbehorende ecosystemen van bedrijven, die aanvullende toepassingen ontwikkelen op het platform.
Nieuwe leidinggevende vaardigheden
Deze radicale verandering betekent echter ook dat bestuurders en leidinggevenden nadrukkelijker moeten gaan nadenken over de aansturing van hun ‘nieuwe’ organisatie binnen de hedendaagse platformeconomie. Zeker nu mensen meer op afstand (blijven) werken en de samenwerking steeds meer opschuift naar een ecosysteem van (IT)-partners, vereist dat specifieke vaardigheden.
In digitale ecosystemen zullen we namelijk zien dat de samenwerking tussen organisaties in de diverse netwerken nauwer op elkaar worden afgestemd. Alleen samen lever je namelijk nog de gewenste meerwaarde. Dus niet meer uurtje-factuurtje achteraf dingen doorzetten, maar samen met de klant zoeken naar een nieuwe innovatieve oplossing die écht waarde biedt. Zoals Bart van der Linden in de derde aflevering van onze gezamenlijke podcast-serie met Nyenrode ook vertelt: het werken binnen ecosystemen betekent dat je eerst vertrouwen moet opbouwen. In stappen bouw je vervolgens gezamenlijke waarde op. Binnen zo’n samenwerking is warm en menselijk contact cruciaal. Hechte, krachtige relaties zorgen ervoor dat alle vormen van samenwerken mogelijk worden en zo’n ecosysteem echt gaat ‘vibreren’.
Dit is voor veel bestuurders en leidinggevende echter een nieuwe dimensie, je ‘zit’ namelijk niet meer in dezelfde organisatie en een ruimere blik om elkaars belangen en doelstellingen goed te begrijpen is cruciaal. Dus hoe geef je leiding vanuit het uitgangspunt van gelijkwaardigheid binnen een ecosysteem? Hoe werkt dat wanneer je moet samenwerken met een veelheid aan gelijkwaardige partijen?
Bijenkorf als netwerkorganisatie
Ik zie een digitaal ecosysteem als een soort bijenkorf – vandaar ook onze slimme beehive oplossing waar ik eerder een bericht over plaatste 😉 Het opbouwen en in stand houden van business vereist een grote mate van samenwerking aangedreven door wendbaarheid en een gezamenlijk overkoepelend lange termijn doel. Waar de term bijenkoningin eigenlijk wat misleidend is, immers ze ‘regeert’ niet echt, wordt leiderschap in een digitaal ecosysteem nadrukkelijk niet van boven opgelegd. Net als bij bijen wordt de samenwerking geleid door een uitgekiend, organisch systeem van partnerschappen waarin individuen met elkaar verbonden zijn door dat hogere doel.
Het gaat hierbij niet meer om het managen van afzonderlijke taken maar om netwerkleiderschap. Primair is de verantwoordelijkheid van een leidinggevende erop gericht om het ecosysteem als totaal de goede kant op te laten gaan en de verbinding tussen de verschillende onderdelen te faciliteren, stimuleren en coachen. Je stuurt meer op samenwerking, zowel binnen je eigen organisatie als richting de partijen binnen het ecosysteem. Als het goed is veranderen hierbij de belangen; mijn belang is jouw belang, en andersom.
Zelfreflectie als basis
Deze veranderende opzet vraagt zondermeer een andere benadering van de huidige leidinggevende. Korte en lange termijn doelstellingen kunnen hierbij namelijk nog meer uiteen lopen en daarnaast is indirecte sturing vanuit deze context vaak nog lastiger dan binnen de eigen organisatie alleen. Dit betekent leren om de controle los te laten. Ik kan er zelf over meepraten. In mijn boek ‘Zen in de Boardroom’ krijgt dit dan ook niet voor niets de nodige aandacht. Na jaren in de bestuurskamer kwam ik tot het inzicht dat zelfreflectie en een open houding mij meer opleveren dan controle en het opleggen van verandering. Door een andere bril op te zetten en met open blik te kijken, weet ik inmiddels dat we de dingen helder en scherper zien en daardoor anders kunnen denken en handelen. Het is een insteek die goed kan dijen in een digitaal ecosysteem, of beter nog, ik denk dat het de basis is voor een goed werkend ecosysteem, anders vervallen we al snel in het ‘oude’ ik versus hij/zij.
Ik vind het interessant om te zien dat ik daarin niet de enige ben, getuige de vele reacties op mijn boek die ik inmiddels heb mogen ontvangen. De verandering naar een andere manier van leidinggeven is duidelijk ingezet en velen delen de wens om op een andere manier te werken. Sámen te werken. Weg van de hiërarchische en de energievretende organisatiestructuren, we gaan toe naar zelfmanagement en mensen die op basis van onderlinge afhankelijkheid met elkaar tot overeenstemming komen over taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Daarvoor deel je samen één doel: je moet de bijenkorf optimaal laten functioneren en zorgdragen voor tevreden koninginnen – in dit geval vat ik dat dan maar even op als onze gezamenlijke klanten. Daar doen we het allemaal voor. En voor elkaar als mens: we willen uiteindelijk allemaal dagelijks naar (of aan) het werk gaan omdat het ons motiveert en het beste uit onszelf haalt.
Van manager naar regisseur
Niemand is hierbij echt de eigenaar van het ecosysteem, maar of dit nu ook betekent dat niemand de regierol heeft en hoe vul je die regisseursrol dan precies in? Dat zijn vragen die we met elkaar nog verder moeten onderzoeken en beantwoorden. Voor iedere ecosysteem zal dat ongetwijfeld ook weer net anders zijn. Afhankelijk van wie wat inbrengt, wat de onderlinge verhoudingen zijn enzovoort. Nieuwe ecosystemen moeten eerst duidelijke spelregels en kaders hebben om samenwerking in de praktijk mogelijk te maken. Structuur biedt uiteindelijk ook hier houvast; daar ontkomen we niet aan, maar wel in de volgorde klant en propositie eerst. Ook een bijenkorf is uiteindelijk een prachtig gestructureerd geheel, maar valt of staat bij de productie van gezonde honing.
Podcasts Digitale Ecosystemen van Nyenrode en T-Systems
Op basis van het onderzoeksprogramma Digitale Ecosystemen, dat T-Systems samen met Business Universiteit Nyenrode heeft opgesteld, staat een nieuwe podcast klaar. Hierin vertelt Bart van der Linden over de platformeconomie die vorm aan het krijgen is door de huidige versnelde digitalisering en hoe – naast vertrouwen – ook gedragsverandering, cultuuromslag én ander leiderschap meespelen in het ecosysteem denken.
